«Հայաստանը չի հանգստանալու, քանի դեռ կան քաղբանտարկյալներ»

«ԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՇԱՀԵՐԻՑ Է ԲԽՈՒՄ, ՈՐ ԱՄՍԻ 20-Ի ՀԱՆՐԱՀԱՎԱՔԻ ԻՐԱԶԵԿՈՒՄՆ ԸՆԴՈՒՆՎԻ»
Հարցազրույց Համաժողովրդական շարժման ներկայացուցիչ ԼԵՎՈՆ ԶՈՒՐԱԲՅԱՆԻ հետ
-Պարոն Զուրաբյան, ըստ Ձեզ, ի՞նչ իրավիճակ է այսօր Հայաստանում:
-Քաղաքական խոր ճգնաժամ, որն առաջացել է ընտրությունների զանգվածային կեղծման, խաղաղ ցույցերի դուրս եկած մարդկանց բռնությամբ ցրելու և սպանդի արդյունքում. մոտ յոթ հարյուր մարդ այսօր գտնվում է բանտերում, այդ թվում և քաղբանտարկյալներ, որոնք ազատազրկված են բացառապես իրենց քաղաքական հայացքների համար: Մենք չենք համակերպվելու այս վիճակի հետ:
-Երկխոսության Ձեր մոդելը:
-Դա մեր մոդելը չէ, այլ այն է, ինչ ԵԽԽՎ-ն նկատի ունի. բանակցություններ ընդդիմության և իշխանության լիազոր ներկայացուցիչների միջև` քաղաքական ճգնաժամից դուրս գալու ուղիների վերաբերյալ, ինչը նշանակում է` ընդդիմությունը և իշխանությունը նստում են նույն սեղանի շուրջը և գտնում ճգնաժամից դուրս գալու ելքերը:
-Հանրային խորհուրդը նման երկխոսություն կարո՞ղ է ապահովել:
-Ոչ. հանրային խորհուրդն ընդամենն առաջարկ է իշխանությունների կողմից` քաղաքական ճգնաժամը հաղթահարելու ուղղությամբ: Մենք պատրաստ ենք ցանկացած առաջարկ քննարկելու, բայց դրա համար պետք է նախ բանակցություններ սկսել, իսկ բանակցություններ կարող են սկսվել միայն այն պահից, երբ ազատ կարձակվեն բոլոր քաղբանտարկյալները:
-Քաղբանտարկյալներ ասելով դուք նկատի ունեք բոլո՞ր ձերբակալվածներին։ Ի դեպ, որտե՞ղ է այդ սահմանը:
-Գոյություն ունի շատ պարզ սահման, իսկ իրականում ցուցակ, որը կարող եք գտնել մեր գրասենյակում. քաղբանտարկյալները 96-ն են:
-Այսինքն` մարտի մեկի ո՞չ բոլոր ձերբակալվածները պետք է ազատվեն:
-Իհարկե. այդ դեպքերի շրջանակում կարող է և ձերբակալել են մեկին, որն, ասենք, խանութ է կողոպտել կամ մեքենա է այրել (դրանք մեզ հետ ոչ մի կապ չունեն, դրանք կամ սադրիչներ են, կամ օգտվել են առաջացած իրարանցումից): Այդ մարդկանց նկատմամբ թող քրեական հետապնդում իրականացնեն, բայց մարդիկ, ովքեր ընդամենը հանդիսացել են Տեր-Պետրոսյանի շտաբի անդամ կամ կազմակերպել են մեր քաղաքական գործունեությունն ու դրա համար են գտնվում բանտում, անհապաղ պետք է ազատվեն:
-Ինչո՞ւ չեն ազատում:
-Շա՜տ պարզ պատճառով. իշխանություններին պետք են պատանդներ ընդդիմության հետ բանակցություններում «փոխանակելու» համար` քաղաքական զիջումների դիմաց:
-Բայց ոմանց նաև ազատում են, չէ՞: Ավելին` տեսակետ կա, որ մինչև 20-ը բոլորին բաց կթողնեն:
-Ես դատում եմ միայն կատարված քայլերով: ԵԽԽՎ բանաձևի ընդունման պահին` ապրիլի 17-ին, 94 քաղբանտարկյալ է եղել, ութին ազատել են, փոխարենը ձերբակալել են տասին, կրկնում եմ` այսօր ունենք 96 քաղբանտարկյալ. սա կարելի՞ է համարել «ազատման» պրոցես: Ո՛չ: Կրկնում եմ` Հայաստանը չի հանգստանալու, քանի դեռ կան քաղբանտարկյալներ, Հայաստանի ժողովուրդը պայքարելու է մինչև վերջին քաղբանտարկյալի ազատումը:
-Իսկ եթե մինչև ամսի 20-ն ազատեցին, միտինգ չե՞ք անելու:
-20-ի միտինգը որևէ կապ չունի քաղբանտարկյալների հետ, իհարկե, այդ հարցն էլ է օրակարգում, սակայն 20-ի միտինգն ազատ հանրահավաքի մեր իրավունքի վերականգնման նպատակն է հետապնդում. մարտի 21-ից սկսած 42 դիմում ենք ներկայացրել քաղաքապետարան, բոլորը մերժվել են: Այդ մերժումները բողոքարկել ենք դատարանում: Անգամ դիմել ենք սահմանադրական դատարան, վերջինս արհեստական պատճառաբանությամբ չի ընդունել մեր հայցը: Պարզ է մեկ բան. իշխանություններն արտակարգ դրությունից հետո էլ, ըստ էության, արգելել են հանրահավաքները երկրում: Մենք չենք կարծում, որ հայ ժողովուրդը կհանդուժի իրավունքի նման մերժում, որովհետև այն դեմոկրատական հիմնարար իրավունք է: Եվ չնայած այն հանգամանքին, որ հանրահավաքների մասին օրենքը հակասահմանադրական է, մենք, բոլոր դեպքերում, այդ օրենքի սահմաններում համբերատար դիմում ենք հանրահավաքի թույլտվության համար: Բայց այդ համբերությունն ունի սահման, ու մենք հարցնում ենք իշխանություններին` ինչքա՞ն ժամանակ հայ ժողովուրդը պետք է հանդուրժի այդ ապօրինությունը: Դրել ենք սահման, որն ինչ-որ չափով առնչվում է ԵԽԽՎ-ի վերջնաժամկետի հետ, և եթե մինչև հունիսի 20-ը հանրահավաքի որևէ դիմում չընդունվի իշխանությունների կողմից, նշանակում է ժողովուրդն ինքը պետք է վաստակի հանրահավաք անցկացնելու իրավունքը` հավաքվելով Ազատության հրապարակում:
-Քննարկենք զարգացումներից ամենաանցանկալին. եթե այդ օրն Ազատության հրապարակը շրջափակված է լինում ոստիկանական զորքերով, ի՞նչ է տեղի ունենում:
-Կարծում եմ` իշխանությունների շահերից է բխում, որ ամսի 20-ի հանրահավաքի իրազեկումն ընդունվի. մի բան է, երբ ԵԽԽՎ նստաշրջանից առաջ լինում են անախորժություններ, և ամբողջ աշխարհին պարզ է դառնում, որ Հայաստանում իշխանությունն իրավիճակը վերահսկում է ոստիկանական բռնի մեթոդներով: Այլ բան է, երբ իշխանությունն ստանձնում է պատասխանատվություն` հանրահավաքի օրինականության համար: Այդ դեպքում ընդամենը տեղի կունենա հանրահավաք, այսինքն` մի բան, որը ցանկացած ժողովրդավարական պետության բաղկացուցիչն է:
-Իսկ ընդհանուր առմամբ ինչպիսի՞ն է լինելու ընդդիմության մարտավարությունը հունիսի 20-ից հետո:
-Մեր մարտավարությունը կախված կլինի իշխանությունների մարտավարությունից: Եթե իշխանություններն ընդունեն ժողովրդի իրավունքը և թույլ տան անցկացնել հանրահավաք, այն կլինի ուղղակի մի հանրահավաք:
-Որից հետո՞...
-Որից հետո մենք ազատ ենք պայքարի միջոցներ ընտրելու մեջ. հնարավոր է մի քանի օր հետո ցանկանանք ևս մեկ հանրահավաք անցկացնել:
-Շուրջօրյա՞... Ի դեպ. ԱԺ-ն դեռ չի ընդունել վեցժամյա սահմանափակման դրույթը:
-Նման նպատակ մենք չունենք. բացարձակապես առճակատման գնալու նպատակ չունենք, եթե, իհարկե, իշխանությունները չեն ցանկանում առճակատման գնալ: Բացարձակապես չունենք: Մեզ հուզում են մեր դեմոկրատական իրավունքները: Ի դեպ, առճակատումը չի բխում ո՛չ իշխանությունների, ո՛չ ընդդիմության շահերից:
-Իսկ ինչ-ինչ զարգացումների դեպքում որքանո՞վ եք հնարավոր համարում Ռոբերտ Քոչարյանի վերադարձը:
-Բացառում եմ: Եթե այլ մարդկանց պատասխանատվության չափը պարզ չէ մարտի դեպքերի առնչությամբ, ապա իրենը պարզ է ու պարզ, և հայ ժողովուրդը դա երբեք չի ներելու նրան:
-Աղասի Ենոքյանը մեր թերթին տված հարցազրույցում կարծիք էր հայտնել, որ իշխանությունները կարծես սկսել են մատնանշել մարտի մեկի դեպքերի պատասխանատուներին` ի դեմս պաշտոնից ազատված պահպանության և ոստիկանության պետերի, և հեռու չէ այն ժամանակը, երբ բուն պատասխանատուն ևս կհայտնվի հանրության «ուշադրության կենտրոնում»: Կիսո՞ւմ եք այդ տեսակետը:
-Մեզ «կարծեսներ» չեն հետաքրքրում, մեզ հետաքրքրում են կոնկրետ-վստահություն ներշնչող հետաքննություն և արդյունքներ: Մեզ հետաքրքում է, որ տրվեն մարտի մեկի իրադարձությունների բոլոր պատասխանատուների անունները, և եթե կա քաղաքական կամք, դա դժվար չէ:
-Ի դեպ, իր վերջին ելույթում Տեր-Պետրոսյանը կարծես սահմանազատեց Սերժ Սարգսյանին Քոչարյանից: Ինչո՞ւ:
-Պարզ ասված էր հետևյալ միտքը. եթե Սերժ Սարգսյանը չպատժի բոլոր պատասխանատուներին, ապա ինքը ևս մինչև կյանքի վերջը մնալու է պատասխանատու այդ իրադարձությունների համար:
-Մեկ գաղափարական հարց, և անցնենք բլիցի. «Արգումենտի ի ֆակտի» շաբաթաթերթն առժամանակ առաջ տեսակետ էր հայտնել, որ կենտրոնամետ ուժ դառնալով՝ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը նահանջում է լիբերալ դիրքերից:
-Պետք է հասկանալ մի կարևոր բան. ամենևին պատահական չի ընտրված Հայ ազգային կոնգրես անվանումը: Ե՛վ Հնդկաստանում, և՛ Հարավային Աֆրիկայում Կոնգրեսը կուսակցությունների մի այնպիսի միավորում էր, որը թույլ տվեց գաղափարախոսական տարբերությունները մի կողմ դնել ու պայքարել ամենակարևոր նպատակի համար. Հնդկաստանում` ընդդեմ բրիտանական իմպերիալիզմի, Հարավային Աֆրիկայում` ընդդեմ ապարտեիդի: Հայաստանում մենք այսօր ունենք մեկ ընդհանուր խնդիր, որը միավորում է բազմաթիվ կուսակցությունների, այն է` ազատվել բռնապետությունից, ընդ որում` արյունոտ բռնապետությունից, և վերականգնել սահմանադրական կարգը: Այդ նպատակն իրականացնելու համար մեզ հետ միավորվել են և՛ լիբերալները, և՛ պահպանողականները, և՛ մարքսիստները...
-Բա հետո՞ ոնց եք անելու. ամենադժվարը միշտ «հետոն» է լինում:
-Գլխավոր խնդիրը կլուծենք, դրանից հետո կբացվի դաշտը` գաղափարախոսական պայքարի համար, այդ ժամանակ կլինի խոշորացում գաղափարախոսական կենտրոնների շուրջը:
-Դուք դա իրատեսակա՞ն եք համարում:
-Անչափ իրատեսական. ընդ որում` և՛ առաջին, և՛ երկրորդ խնդրի լուծումներն էլ:
-Անցանք բլիցին. այս օրերին դուք եղել եք Մոսկվայում, այո՞:
-Եղել եմ:
- Ի՞նչ էիք անում Մոսկվայում:
-Թույլ տվեք չմեկնաբանել:
-Դուք դեմոկրատ չե՞ք. հրապարակային-բաց գործունեություն չե՞ք վարում:
-Իսկ ի՞նչ է` իմ պատասխանից կարելի է ենթադրել, որ ես դեմոկրատ չե՞մ: Պատասխանել-չպատասխանելն իմ իրավունքն է, ի վերջո:
-Չէ, օրինակ, երբ 2003-ից հետո Ստեփան Դեմիրճյանն անչափ հաճախ գնում էր Մոսկվա, ասվում էր` «մասնավոր այցով մեկնել է Մոսկվա»: Դուք է՞լ էիք «մասնավորով»: Հա, ի դեպ, թերթերից մեկը գրել էր, որ գնացել էիք «գունավոր» հեղափոխության առաջնորդների հետ հանդիպման:
-Գնահատում եմ այդ թերթի երևակայությունը:
-Իսկ Պոտեխի՞նը` «գունավոր» հեղափոխության «համակարգողն» ու «մթության քողի տակ» Վրաստանով Հայաստան եկողը և նույն քողի տակով մեկնողը...
-Ձեր մատնանշած լրատվամիջոցի հարապարակումները կառուցված են ինչ-որ պոլիտտեխնոլոգների լարված երևակայության աշխատանքի վրա, և անիմաստ է այն մեկնաբանելը. դրանով թող զբաղվեն գեղարվեստի սիրահարները:
-Իսկ հրեա-մասոնական «դավադրությո՞ւնը»:
-Նույն արիայից է:
-Տեր-Պետրոսյանի և իր ընտանիքի «մեկնումները» նո՞ւյնպես:
-Նույնպես:
-Է՜հ, պարոն Զուրաբյան, չեք գնահատում, էլի, իշխանությունների «տիտանական աշխատանքը». իսկ նրանք ահա վերցրին ու կարճեցին Ձեր նկատմամբ վարչական վարույթը:
-Կարճեցին, որովհետև պիտի գային ու խայտառակվեին դատարանում:
-Դե` չէ. նոր ոստիկանապե՜տ է եկել, նոր բարքե՜ր են, էլ կոպիտ չէ դարը... ոչ մի բան, ոչ մի լավ բան չեք «գնահատում» այս երկրում. գուցե գնահատեիք, հա՞:
-Թող մի քիչ էլ լավ ապացուցեն ձեր ասած «լավը»: Ես էլ խոստանում եմ պատշաճորեն գնահատել։

Կարմեն ԴԱՎԹՅԱՆ

Մեկնաբանություններ